Morawy 2020
cz. I

Copyright (c) 2020, 2024 by Radosław Botev

Ołomuniec

W 2020 roku świat ogarnięty był pandemią koronawirusa. Granice państwowe pozamykano bądź znacznie utrudniono ich przekraczanie. Był to zdecydowanie najtrudniejszy rok dla podróżników. Niemniej dostęp do niektórych państw Unii Europejskiej był stosunkowo łatwy. W takich okolicznościach zdecydowałem się na podróż z rodziną do Czech, a konkretnie na Morawy, dość dobrze znane mi już z wczesnych wojaży w czasach studenckich.

Pierwszym miastem na trasie naszej wędrówki po kraju naszych południowych sąsiadów był Ołomuniec, którego najważniejszym zabytkiem jest wpisana na listę dziedzictwa UNESCO kolumna Świętej Trójcy. Jest to monumentalne barokowe dzieło, którego celem było wyrażenie wdzięczności za zakończenie epidemii w XVIII wieku. W jej budowie brali udział wyłącznie artyści i rzemieślnicy z Ołomuńca, co stało się powodem lokalnej dumy. Kolumna jest zdobiona rzeźbami świętych, a na jej szczycie znajduje się pozłacana rzeźba Trójcy Świętej. W jej wnętrzu ukryta jest mała kaplica z płaskorzeźbami przedstawiającymi biblijne sceny.

Kolumna stoi na Górnym Placu (Horní náměstí), który urbanistycznie przyminał mi zawsze Rynek Główny w Krakowie - z ratuszem zamiast sukiennic i wspomnianą kolumną Świętej Trójcy zamiast krakowskiej Wieży Ratuszowej. Ale może to tylko moje osobiste skojarzenie. W każdym razie w Ołomuńcu jest jeszcze jeden plac, zwany placem Dolnym (Dolní náměstí) z typową dla czeskich miasteczek kolumną maryjną - zdjęcie placu przedstawiam poniżej.

Svatý Kopeček

Opuściwszy centrum Ołomuńca udaliśmy się do położonej daleko na obrzeżach miasta dzielnicy Svatý Kopeček. Tutaj, na wzgórzu znajdziemy bazylikę Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny. Jest to barokowa świątynia pielgrzymkowa, uznana za narodowy pomnik kultury Czech. Została zbudowana w latach 1669-1679 na miejscu wcześniejszej kaplicy, zniszczonej w pożarze.

W 1945 roku bazylika została uszkodzona w wyniku działań wojennych, a odbudowę rozpoczęto dopiero po 1990 roku. W XXI wieku przeprowadzono gruntowną renowację wnętrz i całego kompleksu, przywracając temu miejscu dawne piękno.

Sam gmach bazyliki, zaprojektowany przez Giovanniego Pietra Tencalliego, ma imponującą fasadę z wieżami oraz bogato zdobione wnętrze, w którym znajdują się freski i rzeźby przedstawiające sceny z życia Marii i innych świętych. W głównym ołtarzu znajduje się obraz „Nawiedzenie Panny Marii” autorstwa Johanna Spillenbergera.

Bazylikę odwiedzają dziesiątki tysięcy wiernych rocznie. Jej okolica, stanowiąca duży kompleks pielgrzymkowy, jest bogata w zabytki i pomniki. Znajdziemy tu także kaplice, krzyże oraz figury religijne, a także tzw. „święte schody” przypominające te w Jerozolimie. Na zdjęciu obok przedstawiam jeden z takich krzyży. Stoi na wprost od wejścia z bazyliki i datowany jest na rok 1900. „Jezus Chrystus, Bóg człowiek, żyje, króluje i panuje” - głosi napis na tablicy pod krzyżem.

W czasie naszej wizyty - być może częściowo za sprawą trwającej pandemii - miejsce to wydawało się jednak nieco opuszczone. Mieliśmy wręcz wrażenie, że poza nami nikt nie zapuszcza się na Święte Wzgórze. Potęgowało to tylko atmosferę zadumy i modlitwy. Sielskiej aury dopełnia fakt, że ze wzgórza rozciąga się szeroki widok na okoliczne pola i łąki. Dzielnica Svatý Kopeček położona jest bowiem bardzo daleko od zwartej zabudowy Ołomuńca - wydaje się, że dopiero niedawno włączono ją w administracyjne granice miasta.

Kompleks bazyliki nie jest jednak jedyną atrakcją dzielnicy Svatý Kopeček. Działa tu bowiem także ołomuniecki ogród zoologiczny, otwarte w 1956 roku. Ogród ten zajmuje powierzchnię 42,5 ha i posiada 354 gatunków zwierząt. Do głównych atrakcji zaliczają się liczne pawilony, takie jak żyrafiarnia, małpiarnia, pawilon nietoperzy czy lampartów mandżurskich, a także akwaria morskie i euroazjatyckie safari, po którym zwiedzający poruszają się drewnianym wagonikiem.

Dzieci mają możliwość bliskiego kontaktu ze zwierzętami w zagrodach dla kóz, owiec, królików i lam, a także mogą korzystać z placu zabaw oraz centrum linowego.

Ogród Zoologiczny w Ołomuńcu angażuje się także w ochronę przyrody i edukację ekologiczną, wspierając również lokalne społeczności.

Kromieryż

O ile Ołomuniec może uchodzić - przynajmniej historycznie - za stolicę Moraw, o tyle będąc w tej części Czech warto zajrzeć przede wszystkim do Kromieryża. W 1997 roku miasto to wygrało organizowany m.in. przez czeskie Ministerstwo Kultury plebiscyt na najpiękniejsze miasto roku. W mieście znajduje się też pałac biskupi i ogrody, wpisane w 1998 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Najpierw jednak zatrzymaliśmy się na chwilę na głównym placu kromieryskiej starówki - Wielkim Placu (Velké náměstí). Plac ten został założony przez biskupa ołomunieckiego Brunona z Schauenburga w drugiej połowie XIII wieku jako rynek. Jak na rynek czeskiego miasta przystało na placu stoi barokowa kolumna maryjna (w czasie naszej wizyty niestety w renowacji), wzniesiona po epidemii dżumy w 1680 roku. Obok kolumny znajduje się fontanna z 1655 roku, zbudowana jako część miejskiego systemu wodociągowego. Najważniejszym budynkiem na placu jest ratusz. Okalające plac kamienice mieszczańskie i kapitularne z arkadami w większości zachowały do dziś wczesnobarokowe fasady oraz typowy renesansowy wygląd.

Pałac Arcybiskupi i ogrody w Kromieryżu

Przejdźmy jednak do zabytków UNESCO. Zalicza się do nich Pałac Arcybiskupi (Arcibiskupský zámek) - jedno z najważniejszych dzieł barokowej architektury na Morawach, z przylegającymi ogrodami - Podzamkowym i Kwietnym - które stanowią kulturalne skarby regionu. Pałac jest siedzibą Narodowego Instytutu Ochrony Zabytków i zarządzany przez archidiecezję ołomuniecką. Budowla, pierwotnie gotycka, została przekształcona w renesansową rezydencję, a później odbudowana po zniszczeniach wojennych. Zamek słynie z wyjątkowych wnętrz, w tym Sali Sejmowej, będącej jednym z najpiękniejszych rokokowych wnętrz w Europie Środkowej, oraz z bogatych zbiorów, w tym galerii obrazów, biblioteki i kolekcji numizmatycznych. Wśród najcenniejszych dzieł znajdują się obrazy takich mistrzów jak Tycjan, Paolo Veronese czy Annibale Carracci, a także rzadkie manuskrypty i pierwsze drukowane książki.

Na zdjęciu uwidoczniony jest dziedziniec Pałacu Arcybiskupiego w Kromieryżu.

Przy samym pałacu znajduje się Ogród Podzamkowy (Podzámecká zahrada). Jest to park o powierzchni 64 ha, będący częścią kompleksu architektonicznego, który od 1995 roku jest narodową pamiątką kulturową. Został zaprojektowany w XVI wieku w stylu angielskich ogrodów krajobrazowych, z licznymi kanałami wodnymi, stawami i ozdobnymi budowlami, takimi jak pawilony, altany i kolumnady. W ogrodzie rośnie ponad 200 gatunków rzadkich drzew, a także żyją tam egzotyczne ptaki i inne zwierzęta. Na przestrzeni wieków ogród był wielokrotnie przekształcany, począwszy od formy ogrodu użytkowego, a potem barokowego i romantycznego park. Dziś jest to popularne miejsce spacerowe, dostępne przez cały rok, a także obiekt będący przedmiotem ochrony i konserwacji w ramach projektów kulturalnych.

W ogrodzie natrafiłem między innymi na kilka ptaszarni, stanowiących swoistą menażerię, w której podziwiać można ptaki z odległych zakątków świata.

Drugim z ogrodów, jakie warto odwiedzić w Kromieryżu, jest Ogród Kwiatowy (Květná zahrada). Jest to barokowy park założony w latach 1665-1675 przez biskupa Karola II z Liechtensteinu-Kastelkornu, początkowo znany jako Libosad.

Ogród został zaprojektowana przez włoskich architektów i jest przykładem geometrycznego stylu francuskich ogrodów barokowych z elementami włoskimi i holenderskimi. W ogrodzie znajdują się liczne rzeźby, fontanny, labirynty, a także rotunda z wahadłem Foucaulta. Od 2015 roku przy ogrodzie funkcjonuje Narodowe Centrum Ogrodnictwa.

Ogród ten zapewne najlepiej prezentuje się wiosną w okresie kwitnienia kwiatów, jednak nawet w czasie naszej sierpniowej wizyty zrobił na nas wrażenie - i to pomimo pochmurnej aury.

Przejdź do dalszej części relacji z podróży po Morawach ------>>>>>>>>