Cieszyn

Copyright (c) 2024 by Radosław Botev

Cieszyn - podzielone miasto

Cieszyn - miasto, które w wyniku sporów terytorialnych między Polską a Czechosłowacją po I wojnie światowej rozpadło się na dwie części - zajmuje poczesne miejsce w polskiej historii. Początki historii miasta sięgają IX wieku, kiedy to powstał tu słowiański gród. W XIII wieku stał się stolicą Księstwa Cieszyńskiego, którym przez wieki rządzili Piastowie, a po 1653 r. Habsburgowie. Miasto przeżywało okresy rozwoju, zwłaszcza w XVI wieku, ale w XVII w. zostało zniszczone w wyniku wojny trzydziestoletniej. Po przejęciu przez Habsburgów, Cieszyn stał się ważnym ośrodkiem gospodarczym i kulturalnym, mimo stagnacji w XVIII w. związanej z wojnami. W 1920 roku doszło do podziału miasta na część polską i czechosłowacką - dzisiejszy Czeski Cieszyn. Większa część zabytków miasta przypadła jednak Polsce.

Wieża Piastowska

Do najważniejszych zabytków Cieszyna zaliczyć należy kompleks wzgórza zamkowego z Wieżą Piastowską.

Wieża Piastowska w Cieszynie to średniowieczna wieża obronna, będąca pozostałością zamku książąt cieszyńskich. Zbudowana w XIV wieku, pełniła funkcje obronne, a późniejsze nadbudowy zwiększyły jej znaczenie. Po licznych zniszczeniach, w tym z czasów wojny trzydziestoletniej, była kilkakrotnie restaurowana, ostatnio w 2015 roku.

Wieża ma wysokość 30 metrów i składa się z czterech części, w tym lochów, pomieszczeń gospodarczych, mieszkalnych i obronnych. Budowla jest dziś symbolem Cieszyna i jest dostępna do zwiedzania. Ze szczytu wieży rozciągają się widoki na miasto po obu stronach granicy i okoliczne pasma górskie.

Rotunda św. Mikołaja

Tuż obok Wieży Piastowskiej znajdziemy rotundę św. Mikołaja. Rotunda w Cieszynie to jedyny w Polsce zachowany romański kościół z pełnym sklepieniem nawy, datowany na XI lub XII wiek. Zbudowana z wapienia, ma półkolistą absydę, a wnętrze pierwotnie ozdabiała empora wspartą na kolumnach, zrekonstruowana w XX wieku.

W średniowieczu rotunda pełniła funkcje sakralne, w XIX wieku została przekształcona w romantyczny pawilon ogrodowy, co ukryło średniowieczny charakter budowli pod neorenesansowym kostiumem. Po II wojnie światowej przeprowadzono reromanizację, przywracając pierwotny wygląd rotundy, która od 1997 roku ponownie pełni funkcje liturgiczne.

Wizerunek rotundy św. Mikołaja znalazł się także na współczesnym banknocie dwudziestozłotowym.

Pałac Myśliwski Habsburgów

Wzgórze zamkowe odgrodzone jest dzisiaj od starego miasta budynkiem pałacu Habsburgów. Pałac ten, wzniesiony w latach 1838-1840, został zaprojektowany przez Josepha Kornhäusela jako rezydencja letnia dla arcyksięcia Karola Ludwika Habsburga. Pełnił funkcje administracyjne i rzadko gościł przedstawicieli rodu Habsburgów.

Podczas I wojny światowej stał się siedzibą Głównego Sztabu Armii, a po 1918 roku stał się siedzibą Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego - pierwszej polskiej władzy w regionie.

W XX wieku w Pałacu mieściła się Państwowa Szkoła Muzyczna, a od 2005 roku jest siedzibą Zamku Cieszyn, instytucja kultury. Budowla charakteryzuje się klasycystycznym stylem, z elementami palladiańskimi i dużą liczbą historycznych detali architektonicznych. Przed pałacem znajduje się pomnik poświęcony legionistom śląskim.

Ulica Głęboka

Schodząc z zamkowego wzgórza zostawiamy po prawej most Przyjaźni, wiodący przez granicę do Czeskiego Cieszyna, i wchodzimy na wprost w jedną z najbardziej charakterystycznych ulic cieszyńskiej starówki - w ulicę Głęboką. Główna arteria historycznego centrum Cieszyna charakteryzuje się niezwykłą topografią - ma znaczący spadek, co nadaje jej unikalny wygląd. Wzdłuż ulicy znajdują się zabytkowe kamienice, a także arkady, które kiedyś pełniły funkcję sklepów.

Ulica ta była świadkiem wielu historycznych wydarzeń, w tym zmian politycznych, a także transformacji przestrzennych, takich jak likwidacja cmentarza przy kościele św. Marii Magdaleny, który przekształcił się w Plac Świętego Krzyża. Wielokrotnie w czasie swojej burzliwej historii zmieniała też nazwę - była to więc niegdyś ulica Polska - część szlaku handlowego wiodącego z Moraw, a w czasach austro-węgierskich ulica Arcyksiężnej Stefanii Habsburg. Dziś jest to deptak, który w sezonie zapełnia się tłumami turystów.

Rynek w Cieszynie

Pokonawszy stromiznę ulicy Głębokiej dochodzimy w końcu na cieszyński rynek, będący sercem starego miasta. Historia rynku sięga końca XV wieku, kiedy to powstał w swojej obecnej formie. W przeszłości był to plac handlowy, a dzisiaj stanowi centralne miejsce spotkań i licznych wydarzeń kulturalnych.

Na rynku znajduje się urokliwa fontanna z rzeźbą św. Floriana, która jest pozostałością po dawnym wodociągu miejskim. Przy rynku zlokalizowany jest także ratusz, który swoją obecną formę otrzymał w XIX wieku po przebudowie pod nadzorem architekta Józefa Kornhäusela.

Wśród innych ważniejszych budynków wyróżnia się Hotel Pod Brunatnym Jeleniem, który gościł znane postacie historyczne, takie jak austriacki cesarz Franciszek Józef czy rosyjski car Aleksander. Wokół rynku rozciągają się natomiast kamienice z arkadami z XVI wieku, pełniącymi dziś funkcje handlowe.

Olza - rzeka graniczna

Przez miasto przepływa rzeka Olza (na zdjęciu obok widok z cieszyńskiego zamku), wzdłuż której od przeszło stu lat biegnie granica państwowa. Brzegi Cieszyna łączą z siostrzanym Czeskim Cieszynem dwa mosty - most Przyjaźni u stóp Wzgórza Zamkowego poprowadzi nas dalej po czeskiej stronie główną arterią Hlavní třída, zaś szeroki most Wolności przejdzie w ulicę Střelniční.

Do wejścia Polski i Czech do strefy Schengen na mostach działały jedne z ważniejszych przejść granicznych. Współcześnie już tylko unijne tablice z nazwą państwa poinformują nas, że zmieniamy tu kraj.

W Cieszynie jest jeszcze jeden most na Olzie - dawniej przejście graniczne Cieszyn-Kocobędz. Tutaj ruchliwa obwodnica powiedzie nas jednak betonowym mostem z dala od historycznego centrum. W galerii poniżej - granica państwa na mostach Przyjaźni i Wolności.

Koniec