Kirgistan 2017
cz. I

Copyright (c) 2019 by Radosław Botev

<<<<<<----- Wróć do początku relacji z podróży do Azji Środkowej

Irkesztam - naturalna granica

Kamienny słup graniczny z godłem Republiki Kirgistanu i nazwą państwa w języku kirgiskim wyglądał dość surrealistycznie na pustkowiu przełęczy Irkesztam. Staliśmy w kilkuosobowej grupie między zasiekami chińskiego i kirgiskiego posterunku granicznego i czekaliśmy w górskim chłodzie, aż pojawi się strażnik i poprowadzi nas kilkaset metrów kierunku Kirgistanu - kolejnego kraju na mapie mojej podróży po Azji Środkowej.
Umundurowany strażnik w końcu się zjawił i zeszliszmy w dół szosą do pobliskiego szlabanu. Tutaj dwóch innych kirgiskich celników pobieżnie przejrzało nam paszporty, zadało kilka rutynowych pytań po rosyjsku i już po chwili siedzieliśmy w samochodzie, mającym zawieźć nas dalsze pół kilometra ku majączym w oddali budynkom kirgiskiego przejścia granicznego Irkesztam.
W samochodzie czekało nas pewne zaskoczenie - chociaż w Kirgistanie, podobnie jak we wszystkich krajach byłego ZSRR, obowiązuje ruch prawostronny, wiele tutejszych samochodów ma kierownicę usytuowaną z prawej strony na sposób brytyjski. Nie trzeba dodawać, że przy niefrasobliwości tutejszych kierowców stanowi to dodatkowe zagrożenie na drodze.
Dla większości moich towarzyszy, których poznałem w chińskim Kaszgarze, kirgiska kontrola paszportowa przebiegła bezproblemowo - większość obywateli państw Europy, w tym Polacy, przekraczają kirgiską granicę bez wizy. Problemy miał jednak Wietnamczyk, od którego pogranicznicy oczekiwali zaproszenia, powołując się na jakąś starą umowę międzynarodową między ZSRR a Socjalistyczną Republiką Wietnamu. Ostatecznie jednak - po kilku telefonach do jakiegoś bardzo ważnego oficera "z góry" - naszemu towarzyszowi pozwolono wjechać na terytorium Kirgistanu na podstawie samego tylko paszportu.
Teraz trzeba było zorganizować transport do miasteczka Sary-Tasz (znanego też w pisowni Sarytasz), gdzie zamierzałem spędzić pierwszą noc. Moi towarzysze zajęli się negocjacjami z brodatym Kirgizem czekającym już po drugiej stronie szlabanu. Żądał dość wysokiej ceny, ale po rozpoczęciu negocjacji nie dało się już ich zerwać - wszyscy inni przewoźnicy, widząc nas w towarzystwie "brodacza", odmawiali nam podwózki, mówiąc wprost, że nie mogą sobie nawzajem zabierać klientów, bo wtedy tracą wszyscy. Nie pomogło też oddalenie się i próba umówienia transportu z nowo napotkanym kierowcą - już po uzgodnieniu z nim sensownej ceny, pojawił się nasz brodacz, rzucił kilka słów po kirgisku i nagle okazało się, że nasz nowy kierowca nie może nas zabrać.
Nie ma się co zresztą obruszać na taki stan rzeczy - to na Zachodzie mamy koncepcję ochrony konsumenta, zakazu zmów cenowych itp. Gdyby porzucić tę koncepcję, to z czysto ekonomicznego punktu widzenia ci ludzie mają rację. W drogę zabierze nas zawsze ten z kierowców, z którym zaczniemy rozmawiać jako z pierwszym - drugi nie zaoferuje nam niższej ceny i w ogóle odmówi nam usługi. Konkurowanie między sobą to dla nich droga donikąd - spowodowałaby spadek cen do takiego poziomu, że biznes przestałby im się opłacać. Taka sama sytuacja przydarzyła mi się zresztą dziesięć lat wcześniej w gambijskim Wassu, gdzie również w podobnych okolicznościach nie udało mi się zmienić kierowcy. Tym razem do celu podróży było jednak zbyt daleko, żeby unieść się honorem i iść pieszo, byle tylko nie płacić brodaczowi, który z naszego zachodniego punktu widzenia postępował nieetycznie, nie pozwalając nam dogadać się z innymi kierowcami na "wolnorynkowych" zasadach.
W dalszą drogę ruszyliśmy więc koniec końców za cenę podyktowaną nam przez brodacza - pierwszego kierowcę, z którym zaczęliśmy rozmowę. Jeszcze tylko wymiana chińskich juanów na kirgiskie somy w niepozornym baraku przy przejściu granicznym i przełęcz Irkesztam zostawiliśmy za sobą. Brodaty Kirgiz zatrzymał się jeszcze w swoim domostwie w najbliższej osadzie Nura, by dolać do baku benzyny z kanistra.
Nura okazała się osadą z kilkudziesięcioma chałupami w dolinie rzeki o tej samej nazwie. Zaskoczyła mnie jednak tutejsza architektura - zamiast rozpadających się, krytych strzechą lub przerdzewiałą blachą chałupin, jakich można by się spodziewać na poradzieckim pustkowiu, tutejsze domy wydawały się nowe, postawione z nowoczesnych lekkich materiałów, choć oczywiście były dość skromne. Wszystkie też wyglądały jednakowo: ta sama biało-niebieska kolorystyka, ten sam budulec - ściany jakby z tworzywa sztucznego, dachy blaszane. Zgadywałem, że to pokłosie jakiegoś rządowego programu stawiania budynków dla miejscowej ludności. I rzeczywiście - po przeszukaniu zasobów Internetu natknąłem się na informacje o trzęsieniu ziemi z 2008 roku, które zniszczyło wcześniejszą, kamienną zabudowę Nury. Po tym wydarzeniu miasteczko musiano najwyraźniej odbudować ze środków pomocowych.
Dalsza droga wiodła wśród wysokogórskich krajobrazów. Szosa wspinała się tu na ponad trzy tysiące metrów nad poziom morza, a wokół górowały ośnieżone pięciotysięczniki. Z początku nie zwróciliśmy na to uwagi, ale po jakimś czasie dotarło do nas, jak bardzo zmienił się krajobraz po przekroczeniu przełęczy Irkesztam - podczas gdy w Chinach królowały półpustynne, spalone słońcem pustkowia, w Kirgistanie rozpościerały się zielone pastwiska. W końcu zaczęły się też pojawiać stada koni i jurty kirgiskich pasterzy. Jakże odmienny był to świat od nowoczesnej chińskiej rzeczywistości! W tym momencie pożałowałem, że głównym celem mojej podróży uczyniłem chiński Sinciang, zamiast skupić się na Kirgistanie. Nic to - trzeba będzie tu jeszcze kiedyś wrócić - na tę stronę Irkesztamu, naturalnej granicy między chińskim imperium a postsowieckim dominium ludów Środkowej Azji...